Category: ทองย้อย แสงสินชัย

ทองย้อย แสงสินชัย มโนทัศน์ อย่าตัดเหลือแค่ มโน.. อ่านว่า มะ-โน-ทัด แยกศัพท์เป็น มโน + ทัศน์ (๑) “มโน” รูปคำเดิมในบาลีเป็น “มน” (มะ-นะ) รากศัพท์มาจาก - (1) มน (ธาตุ = รู้) + อ ปัจจัย : มน + อ = มน แปลตามศัพท์ว่า “ตัวรู้” (2) มา (ธาตุ ...

ทองย้อย แสงสินชัย คำบาลีที่เว้นวรรคผิด ผู้เขียนบาลีวันละคำได้เห็นเอกสารฉบับหนึ่งเขียนคำบาลีเว้นวรรคผิด 2 แห่ง (ดูภาพประกอบ) คือ - ๑ ชินะ ปัญชะระ ปะริต ตังมัง รักขะตุ สัพพทา ๒ พระครูวิจิตร ธรรมโชติ อธิบาย : ข้อ ๑ ชินะ ปัญชะระ ปะริต ตังมั ...

ทองย้อย แสงสินชัย หู ควรมีไว้แก้ปัญหา - บาลีว่าอย่างไร คำว่า “หู” ที่หมายถึงอวัยวะในร่างกาย มีคำบาลีที่ใช้หลายคำ แต่ที่ใช้เป็นสามัญมี 2 คำ คือ “โสต” และ “กณฺณ” (๑) “โสต” บาลีอ่านว่า โส-ตะ รากศัพท์มาจาก สุ (ธาตุ = ฟัง, ได้ยิน) + ต ปัจจัย, แ ...

ทองย้อย แสงสินชัย  ศาลาอเนกประสงค์ สมควรแก่เวลาที่จะเลิกเขียนผิด อ่านว่า สา-ลา-อะ-เหฺนก-ปฺระ-สง แยกคำเป็น ศาลา + อเนก + ประสงค์ (๑) “ศาลา” เป็นรูปคำสันสกฤต ตรงกับบาลีว่า “สาลา” รากศัพท์มาจาก สลฺ (ธาตุ = ไป) + ณ ปัจจัย, ลบ ณ, “ทีฆะต้นธาตุ” ค ...

ทองย้อย แสงสินชัย  เทศนาบัติ อ่านว่า เท-สะ-นา-บัด ประกอบด้วย เทศนา + อาบัติ (๑) “เทศนา” บาลีเป็น “เทสนา” (เท-สะ-นา) รากศัพท์มาจาก ทิสฺ (ธาตุ = แสดง, ชี้แจง) + ยุ ปัจจัย, แปลง ยุ เป็น อน (อะ-นะ), แผลง อิ ที่ ทิ-(สฺ) เป็น เอ (ทิสฺ > เทส) + อา ...

ทองย้อย แสงสินชัย วัณโรค อ่านว่า วัน-นะ-โรก แยกศัพท์เป็น วัณ + โรค (๑) “วัณ” บาลีเป็น “วณ” (วะ-นะ) รากศัพท์มาจาก วณฺ (ธาตุ = ทำลายอวัยวะ) + อ ปัจจัย : วณฺ + อ = วณ แปลตามศัพท์ว่า “ผู้ทำลายร่างกาย” “วณ” (ปุงลิงค์ และนปุงสกลิงค์) หนังส ...

ทองย้อย แสงสินชัย อาบน้ำ อีกคำหนึ่งที่น่าจับบวช “อาบน้ำ” เป็นคำไทย คำว่า “อาบ” ชวนให้นึกคำบาลีว่า “อาป” “อาป” อ่านว่า อา-ปะ รากศัพท์มาจาก - (๑) อาปฺ (ธาตุ = เอิบอาบ, ซึมซาบ; เจริญ) + อ ปัจจัย : อาปฺ + อ = อาป แปลตามศัพท์ว่า (1) “สิ่งที่เอิบ ...

ทองย้อย แสงสินชัย สหนันที สหโสกี เขาฮาก็ฮาด้วย เขาโฮก็โฮด้วย อ่านว่า สะ-หะ-นัน-ที สะ-หะ-โส-กี ประกอบด้วย สห + นันที สห + โสกี (๑) “สห” (สะ-หะ) เป็นคำบุรพบทและอุปสรรค แปลว่า พร้อม, กับ, พร้อมด้วย พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “สห” ว่า conjunc ...

ทองย้อย แสงสินชัย ดอกไม้จันทน์ ไม่ใช่ดอกไม้? อ่านว่า ดอก-ไม้-จัน ประกอบด้วย ดอกไม้ + จันทน์ “ดอกไม้” เป็นคำไทย “จันทน์” เป็นคำบาลี (๑) “ดอกไม้” เป็นคำไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า - (1) ดอกไม้ ๑ : (คำนาม) ฟันของเด็กที่แรกขึ้น. (2) ...

ทองย้อย แสงสินชัย  พิชัยสงคราม อ่านว่า พิ-ไช-สง-คฺราม แยกศัพท์เป็น พิชัย + สงคราม (๑) “พิชัย” บาลีเป็น “วิชย” (วิ-ชะ-ยะ) รากศัพท์มาจาก วิ (คำอุปสรรค = วิเศษ, พิเศษ, แจ้ง, ต่าง) + ชิ (ธาตุ = ชนะ) + อ ปัจจัย, แผลง อิ ที่ ชิ เป็น เอ แล้วแปลง เอ เ ...

ทองย้อย แสงสินชัย เสถียรภาพ ทำไมจึงไม่เสถียร อ่านว่า สะ-เถียน-ระ-พาบ  (ตาม พจน.54) ประกอบด้วย เสถียร + ภาพ (๑) “เสถียร” บาลีเป็น “ถิร” (ถิ-ระ) รากศัพท์มาจาก ฐา (ธาตุ = ยืน, ตั้งอยู่) + อิร ปัจจัย, ลบ อา ที่ ฐา (ฐา > ฐ), แปลง ฐ เป็น ถ ...