ทองย้อย แสงสินชัย
โหราธิบดี
อ่านว่า โห-รา-ทิ-บอ-ดี หรือ โห-รา-ทิบ-บอ-ดี ก็ได้
ประกอบด้วยคำว่า โหร + อธิบดี
(๑) “โหร”
บาลีเป็น “โหรา” (โห-รา) รากศัพท์มาจาก หุร (โลกหน้า, อนาคต) + ณ ปัจจัย, ลบ ณ, แผลง อุ ที่ หุ-(ร) เป็น โอ (หุร > โหร) ...
ทองย้อย แสงสินชัย
ลักขบุราคม
พระเจ้าแสนเมืองมา
อ่านว่า ลัก-ขะ-บุ-รา-คม
ประกอบด้วยคำว่า ลักข + บุร + อาคม
(๑) “ลักข”
บาลีเป็น “ลกฺข” (ลัก-ขะ) รากศัพท์มาจาก ลกฺขฺ (ธาตุ = กำหนด) + อ ปัจจัย
: ลกฺขฺ + อ = ลกฺข (นปุงสกลิงค์) แปลตามศัพท์ว่า ( ...
ทองย้อย แสงสินชัย
เซ็นชื่อ ไม่ใช่ เซ็นต์ชื่อ
บาลีว่าอย่างไร
คำว่า “เซ็น” พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า -
“เซ็น ๓ : (คำกริยา) ลงลายมือชื่อ, เซ็นชื่อ ก็ว่า, (ภาษาปาก) ซื้อโดยค้างชำระเงินและผู้ขายลงบัญชีไว้เป็นหลักฐาน เช่น เซ็นค ...
ทองย้อย แสงสินชัย
ทวารวดี
แปลว่าอะไร
อ่านว่า ทะ-วา-ระ-วะ-ดี
ประกอบด้วยคำว่า ทวาร + วดี
(๑) “ทวาร”
บาลีเป็น “ทฺวาร” (มีจุดใต้ ทฺ) อ่านว่า ทัว-อา-ระ (เสียง ทัว- รวบกับ อา-) รากศัพท์มาจาก -
(1) ทฺวิ (สอง) + อรฺ (ธาตุ = ไป, เป็นไป) + อ ปัจจั ...
ทองย้อย แสงสินชัย
สหรัฐ
อ่านว่า สะ-หะ-รัด
ประกอบด้วยคำว่า สห + รัฐ
(๑) “สห” (สะ-หะ)
เป็นคำบุรพบทและคำอุปสรรค แปลว่า พร้อม, กับ, พร้อมด้วย
พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “สห” ว่า conjunction with, together, accompanied by (ต่อเนื่อง, ด้วยกัน, ...
ทองย้อย แสงสินชัย
ทศลักษเกษตร
แปลว่า “ล้านนา”
อ่านว่า ทด-สะ-ลัก-สะ-กะ-เสด
ประกอบด้วยคำว่า ทศ + ลักษ + เกษตร
(๑) “ทศ”
บาลีเป็น “ทส” (บาลี ส เสือ สันสกฤต ศ ศาลา) อ่านว่า ทะ-สะ เป็นศัพท์สังขยา (คำที่ใช้นับจำนวน) แปลว่า สิบ (จำนวน 10)
โปรดสั ...
ทองย้อย แสงสินชัย
ธนาณัติ
อ่านว่า ทะ-นา-นัด
ประกอบด้วยคำว่า ธน + อาณัติ
(๑) “ธน”
บาลีอ่านว่า ทะ-นะ รากศัพท์มาจาก -
(1) ธนฺ (ธาตุ = ส่งเสียง) + อ ปัจจัย
: ธนฺ + อ = ธน แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งอันผู้คนออกเสียงว่าเป็นของเรา” (คือแสดงความเป็ ...
ทองย้อย แสงสินชัย
ศรีสัตนาคนหุต
แปลว่าอะไร
อ่านว่า สี-สัด-ตะ-นา-คะ-นะ-หุด
ประกอบด้วยคำว่า ศรี + สัต + นาค + นหุต
(๑) “ศรี”
บาลีเป็น “สิริ” อ่านว่า สิ-ริ (บาลีมี “สิรี” อีกรูปหนึ่ง) รากศัพท์มากจาก สิ (ธาตุ = เสพ, คบหา, อาศัย) + ร ปัจจัย + อิ ...
ทองย้อย แสงสินชัย
มโหทรเทวี
“มโหทร-” ท ทหาร - ถูก
“มโหธร-” ธ ธง - ผิด
อ่านว่า มะ-โห-ทอน-เท-วี
ประกอบด้วยคำว่า มโหทร + เทวี
(๑) “มโหทร”
ภาษาไทยอ่านว่า มะ-โห-ทอน บาลีอ่านว่า มะ-โห-ทะ-ระ คำเดิมมาจาก มหา + อุทร
(ก) “มหา” (มะ-หา)
รูปคำเดิม ...
ทองย้อย แสงสินชัย
โกษาธิบดี
อ่านว่า โก-สา-ทิ-บอ-ดี หรือ โก-สา-ทิบ-บอ-ดี ก็ได้
ประกอบด้วยคำว่า โกษ + อธิบดี
(๑) “โกษ”
บาลีเป็น “โกส” (โก-สะ) รากศัพท์มาจาก -
(1) กุ (ศัสตราวุธ) + สิ (ธาตุ = อยู่, ผูก, มัด) + อ ปัจจัย, แผลง อุ ที่ กุ เป็น โอ ( ...
ทองย้อย แสงสินชัย
พลาหาร
คำนี้ไม่มี, อย่าจำไปพูดผิดเขียนผิด
ผู้เขียนบาลีวันละคำได้อ่าน “ประกาศสงกรานต์ ประจำปีพุทธศักราช 2561” ซึ่งอ้างว่าออกมาจากกระทรวงวัฒนธรรม มีข้อความตอนหนึ่งว่า -
..............
“เกณฑ์ธัญญาหาร ได้เศษ 6 ชี่อ ลาภะ ข้าวกล้าใน ...
ทองย้อย แสงสินชัย
สมุหพระกลาโหม
อ่านว่า สะ-หฺมุ-หะ-พฺระ-กะ-ลา-โหม
ประกอบด้วยคำว่า สมุห + พระกลาโหม
(๑) “สมุห”
บาลีเป็น “สมูห” (สะ-มู-หะ) รากศัพท์มาจาก สํ (คำอุปสรรค ในที่นี้ใช้ในความหมายว่า “สมฺมา” = ถูกต้อง, “วิเสส” = พิเศษ, “สม” = เสมอกัน, พ ...